Opheffing bezoekverbod verpleeghuis: uitgelezen kans voor betere Omgevingszorg

“Het bezoekverbod in verpleeghuizen was voor sommige bewoners een verademing. Geen moeilijke gesprekken met familie, geen therapieën of spelletjes met vrijwilligers”.

Aldus de kop van het artikel van Marco Visser in Trouw (21 mei 2020).  Het artikel bericht van een interview met ouderenpsycholoog Sarah Blom en zorgverlener Ellen Meerveld. Zij geven aan dat veel mensen met dementie erbij gebaat lijken om geen bezoek en geen behandeling te krijgen. “Sommige bewoners knappen op van het bezoekverbod. Het zijn de ouderen met dementie die normaal ook al, als de deuren open staan, te veel prikkels krijgen. De coronacrisis biedt kansen om de zorg voor ouderen met dementie te verbeteren”, zeggen Blom en Meerveld. Ze ervaren veel meer rust omdat ze veel minder prikkels krijgen waar ze op moeten reageren.

Voor ons is dit geen nieuws. Wij verdiepen ons al jaren in de invloed van de omgeving op het brein van mensen met dementie. De prikkelverwerking raakt door de beschadigde hersenen verstoord. Mensen met een beschadigd brein kunnen niet te veel dynamische prikkels tegelijk aan (o.a. geluid en beweging). Maar ook een totaal stille, prikkel-loze omgeving waar niets gebeurt, is ongunstig. Deze mensen kunnen hun omgeving niet meer goed begrijpen, lastig zelf bedenken en overdenken. Zij reageren vanuit het onderbrein, zoals wij dat  noemen, en dan is de reactie altijd reflexmatig, intuïtief en impulsief. Wat vaak uitmondt in zogenaamd ‘probleemgedrag’ (apathie, boosheid, onrust, agressie, verveling …). Niet gek dus dat gebrek aan bezoek in veel verpleeghuizen door bewoners als een welkome oase van rust wordt ervaren.

De ‘verademing’ geeft aan dat er bij deze zorginstellingen een uitgelezen kans is om de Omgevingszorg te verbeteren. De kunst is om mensen met dementie een gevarieerd aanbod aan gunstige en doelgerichte, zowel actieve als kalmerende prikkels aan te bieden, en hen ook niet te ‘overvragen’. Door dit doelbewust te doen ontstaat een leefomgeving waarin mensen met dementie, ook cognitief,  beter kunnen functioneren. Het ‘probleemgedrag’ neemt af.

Het Omgevingszorg Collectief verzorgt al jaren advies en onderwijs aan zorgverleners, door middel van de praktische Brein Omgeving Methodiek van dr. Anneke van der Plaats, o.a. in de cursussen Familieparticipatie. En met succes. Want haar visie op Omgevingszorg wordt aanbevolen in de nieuwe Zorgstandaard Dementie 2020, die in april is verschenen.

Wij adviseren dat verpleeghuizen de familieleden die op bezoek komen een goede uitleg geven over hoe om te gaan met mensen met dementie. De meeste familieleden zijn daar dankbaar voor omdat de bezoeken plezieriger worden. Ze snappen dan waarom ze met hun eigen gedrag negatieve reacties kunnen oproepen en het geeft hen de mogelijkheid om het anders te doen en daar creatief in te worden.

Het gaat in de Omgevingszorg o.a. over een gezonde dagstructuur creëren, afgestemd op het individuele bioritme van de ouderen, zodat mensen evenwicht ervaren in rust en actie. Bijvoorbeeld rond 9.00 uit bed en ontbijt, om 10.30 een activiteit, 12.00 tot 15.00 (een) de lunch en dutten in de stoel, om 15.30 een activiteit, om 18.00 de avondmaaltijd, om 19.00 een avondactiviteit en om 21.00 naar bed. En elke dag liefst een half uur naar buiten en een half uur bewegen. Met zo’n dagstructuur kan familiebezoek dan rekening houden en er tijdens de ‘activiteit-momenten’ ook aan deelnemen. Deze tijdstippen gelden liefst ook voor de activiteiten van de fysio, ergo, arts en activiteitenbegeleiders.

En als er bezoek is, zorg dat de bewoner zijn aandacht erbij kan houden. Dat is vooral één op één. Daarom liever bezoek ontvangen op de slaapkamer. Vraag aan familie om de eigen (slaap)kamer geschikt te maken om bezoek te ontvangen. Wanneer de familie wil helpen in de huiskamer wordt dat afgesproken.

De bewoners in zorginstellingen leven samen in een kleinschalige groep. Overdag verblijven zij vaak in een huiskamer. De meeste gezonde mensen (om het daar maar mee te vergelijken) willen ook geen vreemdelingen op bezoek in hun huiskamer als ze rustig tv willen kijken of uit het raam willen kijken, of als ze lekker aan de koffie of aan het ontbijt zitten.

Met het weer mogen toelaten van familie en vrijwilligers hebben de verpleeghuizen nu een uitgelezen kans het bezoek en de activiteiten voor de bewoners (te) aan te passen en te verbeteren waardoor de omgeving een verademing blijft voor de bewoner.